جواب کارگاه درس پژوهی درس اول فارسی دوازدهم

جواب کارگاه درس پژوهی درس اول فارسی دوازدهم ؛ در این نوشته با جواب سوالات تمرینات کارگاه متن پژوهی قلمرو های ادبی و زبانی و فکری صفحه ۱۵ و ۱۶ و ۱۷ درس ۱ اول شکر نعمت کتاب ادبیات فارسی ۳ دوازدهم متوسطه دوم

جواب قلمرو زبانی صفحه 15 درس اول فارسی دوازدهم

۱) جدول زیر را به کمک متن درس کامل کنید.

۲) سه واژه در متن درس بیابید که هم‌آوای آنها در زبان فارسی وجود دارد.

پاسخ:قربت: نزدیکی؛ غربت: دوری
حیات: زندگی؛ حیاط: صحن خانه
منسوب: نسبت داده شده؛ منصوب: به کاری گماشته شده

۳) از متن درس برای هر یک از حروف زیر، سه واژهٔ مهمّ املایی بیابید و بنویسید.

ح (حلیه – تحیّر – تحفه)
ق (فایق – باسق – مستغرق)
ع (عاکفان – عُصاره – مدّعیان)

۴) در کدام قسمت از متن درس، «جهش ضمیر» دیده می‌شود؟ دلیل خود را بنویسید.

پاسخ:در این قسمت از متن: «بوی گلم چنان مست کرد که دامنم از دست رفت.» زیرا بوی گل من چنان مست کرد معنی نمی‌دهد. «م» در «گلم» باید بعد از واژه‌ٔ «مست» بیاید تا معنی درست شود. «بوی گل، چنان مستم کرد …»؛ همچنین «م» در «دامنم» باید پس از «دست» بیاید: «دامن از دستم برفت.»

۵) به عبارت‌های زیر توجّه کنید:

الف) همنشین نیک بهتر از تنهایی است و تنهایی بهتر از همنشین بد.

ب) آرزو گفت: «از نمایشگاه کتاب چه خبر؟»

در عبارت «الف»، فعل جملهٔ دوم ذکر نشده است امّا خواننده یا شنونده از فعل جملهٔ اوّل می‌تواند به فعل جملهٔ دوم، یعنی «است» پی ببرد. در این جمله، حذف فعل به «قرینهٔ لفظی» صورت گرفته است.

در عبارت «ب»، جای فعل «داری» در جملهٔ دوم خالی است امّا هیچ نشانه‌ای در ظاهر جمله، شنونده را به وجود «فعل» راهنمایی نمی‌کند، تنها از مفهوم عبارت می‌توان دریافت که فعل «دارای» از جملهٔ دوم حذف شده است؛ در این جمله، حذف به «قرینهٔ معنوی» صورت گرفته است.

هر یک از اجزای کلام در صورت وجود قرینه می‌تواند حذف شود. اگر حذف به دلیل تکرار و برای پرهیز از تکرار صورت گیرد، آن را «حذف به قرینهٔ لفظی» گویند امّا اگر خواننده یا شنونده از مفهوم سخن به بخش حذف شده پی ببرد، «حذف به قرینهٔ معنوی» است.

– در متن درس، نمونه‌ای برای کاربرد هر یک از انواع حذف بیابید.

پاسخ:حذف فعل «است» به قرینه لفظی: منت خدای را عزّ و جل که طاعتش موجب قربت است و به شکر اندرش مزید نعمت. (در شکرش مزید نعمت است.)
حذف فعل «است» به قرینه معنوی: بنده همان به که ز تقصیر خویش / عذر به درگاه خدای آورد(بنده همان بهتر است)

جواب قلمرو ادبی صفحه 16 درس 1 فارسی دوازدهم

۱) واژه‌های مشخص شده، نماد چه مفاهیمی هستند؟

ای مرغ سحر! عشق ز پروانه بیاموز / کان سوخته را جان شد و آواز نیامد

پاسخ:مرغ سحر: نماد عاشقان دروغین
پروانه: نماد عاشقان واقعی

۲) با توجّه به عبارت‌های زیر به پرسش‌ها پاسخ دهید.

– بارانِ رحمتِ بی حسابش همه را رسیده و خوانِ نعمت بی دریغش همه جا کشیده.

– فرّاشِ بادِ صبا را گفته تا فرش زمرّدین بگسترد و دایهٔ ابر بهاری را فرموده تا بناتِ نبات در مهدِ زمین بپرورد.

الف) آرایه‌های مشترک دو عبارت را بنویسید.

پاسخ:سجع: رسیده و کشیده؛ بگسترد و بپرورد
تشبیه: باران رحمت؛ خوان نعمت؛ فراش باد صبا؛ دایه ابر بهاری؛ بنات نبات؛ مهد زمین

ب) قسمت مشخّص شده بیانگر کدام آرایهٔ ادبی است؟

پاسخ:استعاره: فرش زمرّدین استعاره از سبزه‌ها (چمن و گیاهان)

پاسخ قلمرو فکری صفحه 16 و 17 درس اول فارسی دوازدهم

معنی و مفهوم عبارت‌های زیر را به نثر روان بنویسید.

عاکفان کعبهٔ جلالش به تقصیر عبادت متعرف که: ما عَبَدناکَ حقَّ عِبادَتِکَ.

پاسخ:گوشه نشینان و متفکران عظمت خداوند به کوتاهی خود در عبارات اقرار می کنند که تو را چنان که شایسته تو است پرستش نکردیم.

یکی از صاحبدلان سر به جَیبِ مراقبت فرو برده بود و در بحرِ مکاشفت مستغرق شده.

پاسخ:یکی از عارفان در حالت تفکر عارفانه قلب خود را از هر چه غیر خدا حفظ کرده بود و دریای کشف حقایق الهی غرق شده بود

۲) مفهوم کلّی مصراع‌های مشخّص شده را بنویسید.

ابر و باد و مَه و خورشید و فلک درکارند / تا تو نانی به کف آریَ و به غفلت نخوری

پاسخ:غافل نبودن از یاد خدا

چه غم دیوار امّت را که دارد چون تو پشتیبان / چه باک از موج بحر آن را که باشد نوح کشتیبان

پاسخ:دلگرمی مسلمانان به پیامبر

گر کسی وصف او ز من پرسد / بیدل از بی نشان چه گوید باز

پاسخ:ناتوانی عاشق از وصف خداوند

۳) از کدام سطر درس، مفهوم بیت زیر قابل استنباط است؟

هیچ نقاشت نمی بیند که نقشی برکشد / وان که دید از حیرتش کلک از بنان افکنده ای

پاسخ:با این سطر: گفت: «به خاطر داشتم که چون به درخت گل رسم، دامنی پر کنم هدیهٔ اصحاب را. چون برسیدم، بوی گلم چنان مست کرد که دامنم از دست برفت!»
مفهوم هر دو: حیرت کردن از دیدن معشوق است.

کپی از مجله اینترنتی ماگرتا